Siedem wymiarów mocy

Moc państw można mierzyć na wiele sposobów—różne podejścia, a także ich wady i zalety opisaliśmy w pierwszej edycji Indeksu Mocy Państw. W skrócie, nasz indeks powstał, ponieważ nie zadowalały nas dotychczasowe próby mierzenia mocy państw. Istniejące wskaźniki najczęściej odzwierciedlały pojedyncze wymiary mocy—albo siłę twardą (ekonomiczno-militarną), albo miękką (dyplomatyczno-kulturową). Moc państwa ma tymczasem wiele więcej wymiarów. Co więcej, ich waga dla mocy całkowitej danego kraju zmienia się, oczywiście powoli, zależnie od tego, jak się zmienia sytuacja globalna. Dlatego uznaliśmy, że trzeba zrekalibrować pojęcie mocy w stosunkach międzynarodowych.

Projektując pierwszy indeks, na początku chcieliśmy do niego podejść od strony ilościowej, tworząc długą listę wskaźników, które mogą opisywać moc państwa. Analiza czynnikowa nie pozwoliła jednak na stworzenie satysfakcjonującej listy mierników i przede wszystkim indeksu, którego wyniki dałyby się racjonalnie wyjaśnić. Zamiast tego przygotowaliśmy wskaźnik na podstawie eksperckiego podziału danych i wymiarów, które wynikają częściowo z doświadczeń innych badaczy, ale też z rozpoznania braków, jakie dostrzegliśmy w stanie badań. Chodziło m.in. o brak zadowalającego ujęcia oddziaływania kultury, a także brak prób opisania za pomocą liczb wysiłków dyplomacji czy wpływu wybitnych jednostek. W naszym wskaźniku przybliżamy ten wymiar, np. przydając wagi członkostwu państw w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i przewodnictwu obywateli danych krajów w najważniejszych organizacjach międzynarodowych świata.

Do końcowej listy wskaźników, które mogą opisywać moc państwa zakwalifikowaliśmy 18 zmiennych w siedmiu wymiarach. Wszystkie dane użyte do analizy to najnowsze wskaźniki dostępne w chwili publikacji raportu i zostały zaktualizowane w stosunku do poprzedniej edycji badania.

Wymiary i wskaźniki Indeksu Mocy Państw

Kapitał ekonomiczny
Wielkość PKB wg PSN
Rating kraju
Liczba bogaczy

Militaryzacja
Wydatki na wojsko
Produkcja i sprzedaż broni
Wydatki na wojsko w relacji do PKB
Wielkość służb mundurowych
Posiadanie broni atomowej

Ziemia
Powierzchnia kraju

Zasoby ludzkie
Wielkość populacji
Wskaźnik obciążenia demograficznego osobami 65+

Kultura
Liczba uczelni na liście szanghajskiej
Liczba znaków towarowych zgłoszonych do WIPO (WIPO—World Intellectual Property Organization)

Zasoby naturalne
Import/eksport energii
Dochód pochodzący z wydobycia surowców w relacji do PKB Członkostwo w Radzie Bezpieczeństwa ONZ

Dyplomacja
Członkostwo w najważniejszych organizacjach międzynarodowych
Przewodnictwo w organizacjach międzynarodowych

Moc państwa to dla nas suma kapitału ekonomicznego (i jego percepcji przez rynki finansowe), wojska oraz zdolności militarnych, ziemi, zasobów ludzkich, kultury, zasobów naturalnych, także siły dyplomacji danego kraju. Indeks Mocy Państw przyjmuje wartości od 0 do 100.

Kapitał ekonomiczny (wielkość gospodarki) sam w sobie jest ważnym zasobem każdego kraju, ale ważne są także inne czynniki: łatwość osiągania wielkiego majątku przez jednostki czy podmioty z nim związane, a także postrzeganie kraju jako stabilnego i wiarygodnego przez potencjalnych inwestorów.

Militaryzacja rozumiana jest dość dosłownie: to zarówno wydatki z budżetu na wojsko, jak również sprzedaż broni na rynku międzynarodowym, wielkość służb mundurowych (np. w Islandii nie ma wojska, ale jest rozbudowana straż przybrzeżna) i posiadanie broni atomowej (co podnosi ogólne wyniki części krajów, np. Korei Północnej, mimo jej ekonomicznej zapaści).

Przyjmujemy, że na moc państwa wpływa także jego rozciągłość geograficzna, ponieważ wielkie kraje (np. kraje Afryki, czy Rosja) zajmują tak ogromne połacie ziemi, że zajęcie całego ich terytorium w krótkim czasie byłoby w razie konfliktu utrudnione, tak samo, jak wprowadzenie nowej zwierzchności administracyjnej czy kontrola systemu logistycznego. Wraz z rozciągłością geograficzną rośnie też, prawdopodobieństwo dostępu danego kraju do zróżnicowanych zasobów naturalnych.

Zasoby ludzkie—za czynniki istotne dla wskaźnika traktujemy ludność danego kraju, a także wiek jego populacji. Zmiana demograficzna zachodzi w niektórych społeczeństwach szybciej niż w innych, a ilość starszych osób może mieć wpływ na stan gospodarki, a także działania państwa podczas konieczności nagłej mobilizacji.

Ważnym czynnikiem świadczącym o sile kraju jest także popularność jego kultury. Szacujemy ją za pomocą najlepszych uczelni globalnych występujących w każdym z krajów. Dodatkowo, po uwagach do poprzedniej edycji badania, uwzględniliśmy liczbę zastrzeżonych nazw produktów, co jest miernikiem zaawansowania technicznego gospodarki.

Ważne są także zasoby naturalne oraz bezpieczeństwo energetyczne i partycypacja w sektorze energii (a więc to, czy dany kraj eksportuje, czy importuje energię). W coraz bardziej usieciowionym systemie międzynarodowym liczy się także skuteczność dyplomacji kraju, którą uchwytujemy patrząc na narodowość osób odgrywających kluczowe role w najważniejszych organizacjach międzynarodowych. Szczególną wagę przykładamy do Rady Bezpieczeństwa ONZ (stali członkowie Rady są dodatkowo premiowani).

Choć kolejnym czynnikiem mocy, coraz istotniejszym w ostatnich latach jest umiejętność osiągania celów strategicznych w cyberprzestrzeni, to ze względu na dotychczasową niekompletność dostępnych danych w badanym okresie, wskaźnik nie uwzględnia tego czynnika.